Archival
Discovery
Interpretation from Oral Tradition, Glenville Ashby, PhD
Fon translation, Jean-Paul Houndagnon
Please contact us for the full manuscript in English, French or Fon
WEKE: HLƆNHLƆN GBƐTƆN
WEKE: nuɖoyɛswìmɛ ɖӗ nɔ tɔn ɖo keze ɔ kpo ɖӗ nɔ tɔn ɖo zănmɛ ɔ kpo
hɔnhlɔn we lɛ ɖò vovo amɔ ye ɖò gbe nɔ kpɔ mɛ
ɖe nyĭ yɛhwenú bɔ ɖe ɔ nyĭ nú ma ɖó sù
ɖe yì jĭ bɔ ɖe ɖò dò
ɖe nɔ jɛ mɛ mɛ bɔ ɖe nɔ kpàn
ɖe d’ágbà bɔ ɖe ɖò kpɛvíntín
ye nɔ wà nŭ ɖo kpɔ bó ka lɛ vɔ nɔ blo yetɔn yetɔn
wànyìyí kpoɖo wàngbɛna kpo
ɖe dŏ zĭn bɔ ɖe ɖò gbàwungba
WEKE nyĭ yɛhwe Tao ă, e ka vɔ nyĭ yɛhwe Buɖa ă.
WEKE nyĭ nŭ d’áblà ɖe ă.
ayĭ nŭ wɛ, e mɔ nŭ jɛ fi bi bó kp’acɛ nú nŭ ɖӗ mĭ nɔ ylɔ ɖɔ ayìkúngban
e we nyĭ Nŭ Nukɔntɔn ɔ, nŭ ɖӗ nɔ zɔn bɔ ye nɔ kpe gbɛmɛdan nɔ gbó mɛ lɛ ɔ, gbɛ,
ɖi le mĭ ko tuùnwin ɖò ɔ.
mɛ cyáncyán ɖe jɛn yĭ gbe abĭ tuùn ɖɔ nŭ nyĭ mɔ ɖŏ mɛ sukpɔ ɖe ɖò xó tɔn ɖɔ wɛ ă
tuùn ɖɔ wàngbɛna wɛ nyĭ kpená wànyìyí tɔn. Enɛwú wɛ zɔn bɔ wànyìyí ɖe wàngbɛna
mɛ vò ă
majijɛ wɛ wɛ nyĭ kpená abɔnínɔ tɔn. ɖe yetɔn ka ɖe mɛɖí ɔ mɛ vò ă
hweɖenu mĭ ma vɔ ɖó wànyìyí ă, hweɖenu mĭ ma vɔ sìwŭ tɔjuwi ă, wӗ mĭ nɔ gbɛ
wàn nú mɛ.
hweɖenu e jɛ mĭtɔn jĭ ɔ wɛ mĭ nɔ jɛ ma bó ná ɖó bĭɔ gbɔjɛ xɛn
hweɖenu xomɛsísì mĭtɔn zɛ jlɛ wŭ ɔ wɛ mĭ nɔ fɔn WEKE
2/2
ɖò bìbɛ mɛ ɔ…
Weke nyĭ hɔnhlɔn ɖɛ mɛɖesú nɔ dă ɔ, e ɖó bìbɛ ă, mɔɔ e ka lɛvɔ ɖó fífó ă. e ɖesú
wɛ nɔ na ninɔmɛ ɖӗ mɛ ye nɔ nɔ bó ɖó nɔ ɖe afɔ ɖo afɔ tɔn mɛ ɔ
E bɛ sín mɛblɛblɛ jĭ, e wɛ nyĭ nŭ nukɔntɔn ɖӗ nɔ hɛn hwiyanhwiyan wà hɛnnù lɛ mɛ
ɔ, akɔta lɛ mɛ kpoɖo gbɛta lɛ mɛ kpo
mɛ ɖӗbŭ tuùn nŭ ɖe wútú wɛ e nɔ dɔn mɛ byɔ ă, enɛ ɔ wútú wɛ jiɖiɖe ɖe ă. amɔ e
nɔ jɔ bɔ ahwan ɔ nɔ bɛ, e nɔ hɛn adɔn wà, ló bó nɔ hen titó lɛ bi gbe, mɛ huhù kpoɖo
mɛgɔn xó ɖíɖó xa mɛ gannúgannú kpo, nŭ fìnfìn, bɔ hweɖenu afìn na wà tɔn sín
myɔn mɛ ɔ, e hɛn e na dɔn kú wà bó ná hɛn gbɛtɔ xomɛmimɛ nɔ sín kú ɖesú wà.
Ye mɛ we wɛ gán, tɔ ɖokpo kpo vì tɔn kpo, mɛ we gee ɖo mɛ kanwe kó jĭ. Ye mɔ
vivo bó ɖó dŏ wezun, ye gbɔn bɔ mɛ, ye zɔn afɔ vɔ, bɔ hùn yetɔn kɔn nyi alĭ ɔ jĭ ɖo
afɔ wì yetɔn mɛ, pɛpɛ ɖí hùn ɖӗ kɔn nyi kɔmɛ ɖӗ ye wà jɛ ɖo ahwan ɔ mɛ ɔ. Hɛbyoso
ɖɔ nŭ bɔ jixwe z’awe ɖo zăn wiwi mɛ. Ye nɔ gbɔ xíí xíí ɖí yɔkpɔvú e ɖo anɔ nŭ wɛ ɔ
lo bɔ alĭn yetɔn nɔ xo kpatakpata bó ná ɖó gbɔn jɔhɔn. e wà yá bɔ agbɔ kpe ye
tawun tɔn, ye j’ayĭ ɖo kɔ mɛ, bo dŏ kɔ dò, bɔ nutó yetɔn lɛ sɔ kɔ mɛ ɖŏ dĭn kpo hùn
kpo ɖò kpɛncɛn ɖo ayĭkungban jĭ.